Глабальны эканамічны крызіс, які награнуў у канцы 2008 года, паставіў перад намі шмат пытанняў і задач, адказы на якія і рашэнне якіх патрабуюць развіцця, выкарыстання новых падыходаў, нараджэння новых бізнес-канцэпцый і парадыгмаў. Самай актуальнай стала тэма ўкаранення інавацый. Але, як вядома, інавацыя інавацыі розніца.

Паспяховыя арганізацыі – прадукт сваіх арганізацыйных уласцівасцяў. Яны не залежаць ад асоб. Яны залежаць ад сістэм і культуры.

Стывен Кові


Вядома, мы павінны выкарыстоўваць любыя магчымасці ўкаранення новаўвядзенняў і нававядзенняў, якія вядуць да павелічэння эфектыўнасці, паляпшэння якасці, аптымізацыі працэсаў, развіцця бізнес-сістэм і гэтак далей. Але ёсць такія інавацыйныя рашэнні, якія, укараняючыся кропкава, вядуць да нашмат больш значных станоўчых эфектаў у бізнес-сістэмах. Гаворка ідзе пра так званыя сістэмныя інавацыі – найбольш эфектыўныя рашэнні ў развіцці бізнесу, прадуктаў, працэсаў, падраздзяленняў, прадпрыемстваў, арганізацый, галін, рэгіёнаў, мікра- і мега-бізнес-сістэм. Адзін з класікаў японскага маркетынгу, прафесар Міцуакі Сімагуці называе XXI стагоддзе эпохай сістэмных інавацый, эпохай абсалютна новых сістэм вядзення бізнесу. Міцуакі Сімагуці кажа пра тое, што ў бліжэйшы час эканоміка і бізнес будуць развівацца па шляху стварэння прынцыпова новых бізнес-сістэм, маркетынгавых сістэм, навукова-даследчых сістэм, сістэм стварэння сацыяльных каштоўнасцяў і сістэм пастаянных пераваг, сістэм узаемадзеяння з кліентамі. Вадзім Кацельнікаў вылучае 7 асноўных абласцей сістэмных інавацый: інавацыйныя бізнес-мадэлі, інавацыйныя стратэгіі, інавацыйныя арганізацыі, інавацыйныя бізнес-працэсы, тэхналагічныя інавацыі, інавацыйны маркетынг, інавацыйныя прадукты. Практычна ўсе інавацыі з’яўляюцца сістэмнымі. Але нават сёння, мы часта абмяжоўваем паняцце інавацый, звужваючы яго да тэхніка-тэхналагічных нававядзенняў.


Што такое інавацыі наогул?

Інавацыі – гэта пераўтварэнне ведаў у грошы!

В. Кацельнікаў

Інавацыя — нававядзенне ў галіне тэхнікі, тэхналогіі, арганізацыі працы або кіравання, заснаванае на выкарыстанні дасягненняў навукі і перадавога вопыту, якое забяспечвае якаснае павышэнне эфектыўнасці вытворчай сістэмы або якасці прадукцыі (ru.wikipedia.org). Абагульнена можна сказаць, што інавацыі – гэта ўкараненне любых паляпшэнняў у любую працу, працэс, тэхналогію, прадукт, сэрвіс, сістэму, мадэль, якое дазваляе павялічыць эфектыўнасць, палепшыць якасць, вырашыць праблему, нешта ўдасканаліць, дасягнуць большага, стварыць нешта лепшае і гэтак далей. Існуе велізарная колькасць відаў і тыпаў інавацый.

Віды інавацый

Ключ да поспеху бізнесу — у інавацыях, якія, у сваю чаргу, нараджаюцца крэатыўнасцю.

Джэймс Гуднайт

Аналіз сутнасці інавацый і розных падыходаў да іх класіфікацыі дазваляе вылучыць наступныя асноўныя групы інавацый:

  • Па сферы прыкладання – навукова-тэхнічныя, арганізацыйна-эканамічныя і сацыяльна-культурныя, экалагічныя, грамадска-палітычныя, ідэалагічныя, адукацыйныя.
  • Па месцы ўкаранення ў эканамічнай сістэме прадпрыемства — вытворчыя, тэхналагічныя, фінансава-эканамічныя, маркетынгавыя, рэкламныя, інфармацыйныя, цэнавыя, псіхалагічныя, арганізацыйныя, кіраўніцкія, кадравыя, лагістычныя.
  • Па характары задавальнення патрэбаў – якія ствараюць новыя патрэбы і развіваюць існуючыя.
  • Па прадмеце прыкладання – інавацыя-прадукт, інавацыя-працэс, інавацыя-сэрвіс, інавацыя-асяроддзе, інавацыі-рынкі.
  • Па ступені радыкальнасці – базісныя, прырастаючыя, рэвалюцыйныя, псеўдаінавацыі.
  • Па глыбіні змен – рэгенераванне першапачатковых уласцівасцяў, колькасныя змены, адаптыўныя змены, новы варыянт, новы від, новы род, новая парадыгма.
  • Па прычынах узнікнення – стратэгічныя, кардынальныя і рэактыўныя (адаптыўныя).
  • Па маштабах распаўсюджвання – якія прымяняюцца ў адной галіне і якія прымяняюцца ва ўсіх або многіх галінах.
  • Па ролі ў працэсе вытворчасці – асноўныя, дапаўняючыя, выпадковыя.
  • Па характары сувязі з навуковым веданнем – узыходзячыя, сыходзячыя, узаемазалежныя.
  • Па механізме з’яўлення ідэй і рашэнняў: якія вынаходзяць, якія адкрываюць і якія капіруюць, бенчмаркінгавыя; логіка-інтэлектуальныя і інтуітыўна-натхнёныя.
  • Па ступені ўздзеяння на адзіную сістэму кампаніі: кропкавыя, лінейныя, плоскасныя, прасторава-структурныя або архітэктурныя, шматмерныя, фундаментальныя, сістэмныя і надсістэмныя.

Усе віды інавацый вельмі цесна ўзаемазвязаны адзін з адным і вельмі складана тую ці іншую інавацыю дакладна класіфікаваць, ды ў гэтым і не стаіць наша задача.


Ці ўсе інавацыі сістэмныя?

Сувязь агульную ўсяго ў жыцці,
Адкрыўшы, лёгка падсумаваць:
Як хто сарве кветку ў забыцці –
Далёкая зорка будзе адчуваць!

Джэймс Томсан

Усё ў свеце і ў сістэмах узаемазвязана, узаемадзейнічае, узаемазалежна. Таму любое змяненне ў сістэме, любое паляпшэнне, удасканаленне будзе насіць сістэмны эфект. Драбязы няма – усё важна. Маючы на ўвазе Эфект Матылька, можна меркаваць распаўсюджванне ў сістэме наступстваў любой інавацыі значна далей, чым мы схільны думаць. Аднак, сіла ўздзеяння на ўсю сістэму ў кожнай інавацыі розная і яна залежыць ад многіх фактараў функцыянавання складаных натуральных і тэхнічных сістэм. Адно нававядзенне, у залежнасці ад месца, часу, і ўмоў укаранення, можа так і застацца лакальным, або нават, маючы значную падтрымку і рэсурсы, усё роўна не даць якога-небудзь значнага эфекту. Іншае нававядзенне, нават пазбаўленае падтрымкі і рэсурсаў, але, будучы рэалізавана з улікам разнастайных сістэмных фактараў выклікае ланцуговую рэакцыю. Такое рашэнне, будучы ўкаранёна, стымулюе і каталізуе змены і развіцці ва ўсёй сістэме.

Ці любыя інавацыі з’яўляюцца сістэмнымі? Так, у сувязі з цеснай прамой або ўскоснай узаемазалежнасцю ўсіх бізнес-працэсаў, падсістэм і іх элементаў можна смела сказаць, што практычна любыя інавацыйныя рашэнні будуць мець той ці іншы сістэмны эфект і вынік укаранення новаўвядзенняў будзе ў той ці іншай меры ўплываць на развіццё ўсяго прадпрыемства і нават галіны. Але як мы ўжо сказалі, сіла гэтага ўплыву будзе зусім не аднолькавая, у залежнасці ад віду інавацый, месца (участка, працэсу, падсістэмы) укаранення наватарскага рашэння ў рамках усёй арганізацыйнай або вытворча-камерцыйнай сістэмы прадпрыемства, гэта значыць ад кропкі «прыкладання рычага».

Таму мы ў сваёй даследчай рабоце і кансультацыйнай дзейнасці пад сістэмнымі інавацыямі разумеем укараненне такіх рашэнняў, якія валодаюць моцным сінергетычным і мультыплікацыйным уплывам на развіццё ўсёй арганізацыі або прадпрыемства:

  • Сістэмныя інавацыі — гэта рашэнні, якія ствараюць спрыяльнае асяроддзе, глебу, умовы, атмасферу і клімат для інавацыйнай дзейнасці ў арганізацыі: укаранення кропкавых і лінейных інавацый.
  • Сістэмныя інавацыі – гэта інавацыі, якія стымулююць, актывізуюць, інтэнсіфікуюць творчыя працэсы, рацыяналізатарскую дзейнасць, раскрыццё інтэлектуальнага патэнцыялу, якія ў сваю чаргу садзейнічаюць самім інавацыям і далейшаму бесперапыннаму і ўстойліваму развіццю.
  • Сістэмныя інавацыі – гэта рашэнні, якія ўдасканальваюць, аптымізуюць, актывізуюць работу адначасова ўсіх (або многіх) падсістэм арганізацыі або прадпрыемства (даследаванні і распрацоўкі, забеспячэнне, лагістыка, вытворчасць, маркетынг, збыт, персанал, тэхналогія, сэрвіс, фінансы і гэтак далей).
  • Сістэмныя інавацыі – рашэнні, якія ліквідуюць глыбінныя прычыны сістэмных праблем, якія з’яўляюцца тормазам для развіцця ўсёй арганізацыі, вузкімі месцамі, слабымі звёнамі, абмежаваннямі ў сетках і ланцугах бізнес- і аргсістэм.
  • Сістэмныя інавацыі – гэта рашэнні, якія выяўляюць схаваныя сістэмныя рэсурсы арганізацыі і актывізуюць унутраны патэнцыял прадпрыемства.
  • Сістэмныя інавацыі – гэта прагрэсіўныя рашэнні ў інтэгральных сферах або падсістэмах прадпрыемства, якія пранізваюць усю арганізацыйную структуру (кіраванне, маркетынг, IT, HR, аргкультура) і аказваюць моцны ўплыў на развіццё ўсёй арганізацыі.
  • Сістэмныя інавацыі – гэта нововвядзенні, якія ўкараняюцца ў “фундамент” або “ДНК” арганізацыі, яе каштоўнасці, карпаратыўную культуру і пранізваюць, як сілавое поле, усе сістэмы і падсістэмы прадпрыемства, падштурхоўваючы іх да пастаяннага развіцця і бесперапыннага ўдасканалення.
  • Сістэмныя інавацыі – гэта ўдасканаленне арганізацыйных і бізнес-мадэляў, гэта змяненне мадэляў мыслення і паводзін: якасць мыслення = якасць прадукту = якасць жыцця.
  • Сістэмныя інавацыі – гэта рашэнні, якія базуюцца на рабоце з сістэмнымі ўласцівасцямі і законамі развіцця складаных сістэм (выкарыстоўваючы, напрыклад, ужо згаданы вышэй “эфект рычага”, сінергетычны эфект, законы гарманічнага і ўстойлівага развіцця).

Маецца мноства прыкладаў па кожным з гэтых пунктаў, але мы прывядзем з нашай практыкі некалькі самых яркіх аналогій і прыкладаў на гэтую тэму. Такім чынам, аналогія: падобна пацыенту, які прыйшоў да іголкатэрапеўта, які ўколамі ў некалькі энергетычных кропак дазваляе яму вылечыцца, не марнуючы велізарныя сродкі на медыкаменты і аперацыю. І такія асаблівыя энергетычныя або кропкі “G” маюцца ў любой бізнес-сістэме. Праца з імі і дазваляе вырашыць складаную праблему самым простым шляхам. Наша практыка паказвае, што такой кропкай “G” у арганізацыях часта з’яўляецца карэкціроўка мыслення і/або паводзін, напрыклад, генеральнага дырэктара кампаніі, што шматразова пацвярджае народную мудрасць: “Рыба гніе з галавы”! І ліквідацыя пэўных стэрэатыпаў, памылак светапогляду, свядомасці кіраўніка арганізацыі дазваляе імгненна ліквідаваць складаныя праблемы, якія ставяць пад пагрозу не толькі развіццё, але і сам факт існавання паспяховага раней бізнесу.


Лесвіца сістэмных інавацый

Д’ябал хаваецца ў дэталях, а поспех у сістэмах

Mariot Corporation

Інавацыі вельмі моцна адрозніваюцца па сіле свайго ўплыву на развіццё ўсёй вытворча-эканамічнай сістэмы, у якой яны ўкараняюцца. Па сіле свайго ўплыву, па маштабе ўздзеяння на ўсю сістэму, як мы ўжо казалі, інавацыі могуць быць кропкавымі, лінейнымі, плоскаснымі, прасторава-структурнымі або архітэктурнымі, фундаментальнымі, шматмернымі, сістэмнымі і надсістэмнымі.

1. Кропкавыя інавацыі – гэта ўдасканаленне асобных лакальных элементаў, напрыклад у прадукцыі, абсталяванні. Прыкладам кропкавых інавацый, якія сталі сістэмнымі могуць служыць наватарскія працы Томаса Эдысана, у выніку якіх былі знойдзены такія інжынерна-тэхнічныя рашэнні, кожнае з якіх у далейшым у літаральным сэнсе перавярнула многія галіны прамысловасці. Гэта таксама і стварэнне “сістэмных прадуктаў” — тавараў і паслуг “пад ключ”, інтэграваных у сістэмы заказчыка. Напрыклад, прапанова кліентам не проста абсталявання, а сістэмных бізнес-рашэнняў па яго эксплуатацыі атрыманню дзякуючы яму прыбытку або іншых вытворча-эканамічных эфектаў.

2. Лінейныя інавацыі – гэта ўдасканаленне працэсаў, тэхналогій, вытворчых ліній і гэтак далей. Класічным прыкладам лінейнай інавацыі, якая стала сістэмнай, можа служыць укараненне Генры Фордам канвеера на сваіх прадпрыемствах па зборцы аўтамабіляў. Гэта ў далейшым дало магчымасць шматразова паменшыць кошт спачатку аўтамабіляў, а затым прадукцыі ў многіх галінах эканомікі.

3. Плоскасныя інавацыі – гэта ўдасканаленне ўжо цэлых асобных сфер або плоскасцей дзейнасці арганізацыі. Напрыклад, такіх сфер, як R&D, маркетынг, лагістыка, менеджмент, сэрвіс, HR і гэтак далей. Прыкладам плоскаснай інавацыі, якая стала сістэмнай, можа служыць развіццё сістэмы R&D, гэта значыць сферы даследаванняў і распрацовак кампаніі Nokia (плоскасці або сферы R&D), у якой сёння заняты кожны 3-і супрацоўнік кампаніі. Дзякуючы распрацоўцы і ўкараненню самых перадавых тэхналогій Nokia ўтрымлівае каля 39% сусветнага рынку мабільных тэлефонаў. Даючы працу больш чым 123 тысячам чалавек больш чым у 120 краінах і прадаючы свае тавары ў 150 краінах, Nokia атрымлівае кожны год каля €1.2 млрд. Брэнд Nokia ацэньваецца прыблізна ў $34,9 млрд. і з’яўляецца 5 па кошце брэндам у свеце.

4. Прасторавыя, структурныя або архітэктурныя інавацыі – рашэнні ў галіне развіцця і ўдасканалення структуры і “прасторы” бізнесу: структуры партфеля прапаноў, структуры рынкаў, структуры інвестыцый, рэгіянальнай і галіновай структуры карпарацый, здзелкі M&A (зліццяў і набыццяў), рэструктурызацыя прадпрыемстваў. Прыкладам прасторавай або структурнай інавацыі, якая стала сістэмнай можа служыць карпарацыя Corning, якая паспяхова рэалізавала мадэль стварэння ўнутрыфірменных венчурных прадпрыемстваў. Кампанія ізалявала радыкальна інавацыйныя праекты ад карпаратыўнай бюракратыі і дала лідарам праектаў вялікую свабоду для венчурнага кіравання. Дзякуючы эфектыўнай рэалізацыі гэтай мадэлі капіталізацыя кампаніі за тры гады вырасла больш чым у 7 разоў, а цана акцый падскочыла больш чым у 11 разоў. А British Petroleum з наступленнем хутка зменлівай хаатычнай эканомікі таксама перабудавала сваю арганізацыйную структуру, каб быць у гармоніі з навакольным асяроддзем. Новая арганізацыйная структура стала плоскай, колькасць іерархічных узроўняў скарацілася з 13 да 5. Яшчэ больш гнуткай і прадпрымальнай арганізацыя змагла стаць, перайшоўшы на структуру федэрацыі бізнес-адзінак. Прыкладам прасторавай або структурнай інавацыі, якая стала сістэмнай у макраэканамічным плане можа служыць перанос міжнароднымі карпарацыямі прамысловай вытворчасці з развітых у краіны, што развіваюцца.

Гэта таксама дазволіла павялічыць прыбытак пры памяншэнні кошту, напрыклад, камп’ютарнай тэхнікі, што зрабіла яе паўсюдна даступнай і надзвычай папулярнай нават у слабаразвітых краінах. Сюды ж можна аднесці і архітэктурныя інавацыі – гэта інавацыі, якія прыводзяць да састарэння існуючых тэхналогій і прадуктаў, а таксама да змянення структуры вытворчых адносін і рынкавых сувязяў. А таксама нішыстваральныя інавацыі, якія ствараюць новыя нішы, змяняюць структуру рынкаў, разбураюць існуючыя рынкавых сувязяў. Сюды ж можна аднесці і базісныя інавацыі – гэта інавацыі, якія ўзніклі на базе буйных вынаходніцтваў, адкрыццяў, якія даюць пачатак новым, раней не вядомым прадуктам або працэсам, заснаваным на новых навуковых прынцыпах. Гэта калі можна так сказаць «інавацыі, якія змяняюць свет, аблічча свету».

5. Фундаментальныя або глыбінныя інавацыі – гэта інавацыі на аснове або, дакладней, інавацыі ў аснову, фундамент, код ДНК, ген развіцця арганізацыі і ўсяго бізнесу. Класічныя прыклады фундаментальных або глыбінных інавацый – гэта «Дао Тойота» і канцэпцыя «McKinsey & Company», закладзеныя бацькамі-заснавальнікамі і якія сталі асновай дасягнення поспеху гэтых кампаній. Сюды ж можна таксама аднесці і ўкараненне інавацыйных стратэгій. Так, напрыклад, у кампаніях, размешчаных у Крамніевай даліне, менеджмент і лідары задаюць толькі карпаратыўнае бачанне будучыні, мэтавыя рынкі і планы росту, а затым запрашаюць супрацоўнікаў выходзіць з ідэямі новых тэхналогій, прадуктаў і паслуг.

6. Мнагамерныя інавацыі – гэта рашэнні, звязаныя з фарміраваннем асяроддзя для развіцця, спрыяльнага клімату для ўкаранення і рэалізацыі іншых інавацый. Выдзяленне такога тыпу інавацый базуецца на дапушчэнні існавання чацвёртага вымярэння і шэрагу планаў нашай матэрыяльнай рэальнасці.

a. Матэрыяльны або фізічны план. У адносінах сістэмных інавацый – гэта матэрыяльная інфраструктура для інавацыйнай дзейнасці.

b. Энергетычны план — энергетыка офіса, стымулюючая інавацыйны працэс.

c. Эмацыянальны план – гэта псіхалагічны клімат, спрыяльны для навацыйнай дзейнасці.

d. Ментальны план — інтэлектуальнае поле, калектыўны розум кампаніі.

e. Ідэалы, каштоўнасці, прынцыпы. Ідэалогія і культура навацый.

f. Мэты, матывы, воля.

g. Дух арганізацыі. Дух навацый

Стварэнне асяроддзя, клімату, атмасферы, глебы, інфраструктуры, сілавога поля, стварэнне карпаратыўных каштоўнасцяў – усё гэта з’яўляецца інструментамі так званага бязструктурнага кіравання і ідэалогіі арганізацыі.

Прыкладам мнагамернай інавацыі, якая стала сістэмнай можа служыць паўсюднае ўкараненне ў 1950-я гады ў Японіі прынцыпаў Э. У. Дэмінга, якія ў комплексе з асаблівасцямі нацыянальнага менталітэту японцаў дапамаглі краіне да 1970-х гадоў здзейсніць цывілізацыйны скачок, названы ў наступнасці «Японскім эканамічным цудам». Гэтыя ж падыходы і прынцыпы заклікаюць працаваць не толькі з матэрыяльнай складнікам бізнесу, але і тонкімі ідэалагічнымі складнікамі любой арганізацыі.

7. Глабальныя або татальныя інавацыі – гэта новаўвядзенні, звязаныя з карэннымі, кардынальнымі, радыкальнымі, рэвалюцыйнымі зменамі ва ўсёй бізнес-сістэме. Гэта ўкараненне новых бізнес-мадэляў, распрацоўка новых канцэпцый і парадыгмаў вядзення бізнесу, рэінжынірынг усяго бізнесу. Прыкладамі глабальных або татальных інавацый, якія сталі сістэмнымі могуць служыць, напрыклад, кампаніі эры Інтэрнэту Amazon.com, Google, якія стварылі прынцыпова новыя бізнес-мадэлі, парушыўшы традыцыйныя правілы гульні на рынку. У віртуальных кампаніях і арганізацыях у літаральным сэнсе слова «пераварочваюцца з ног на галаву» ўсе прынцыпы арганізацыі, менеджменту, маркетынгу, лагістыкі, працы з персаналам. Так узнікаюць зусім нестандартныя і прынцыпова новыя бізнес-мадэлі.

8. «Непасрэдна» сістэмныя інавацыі — гэта такія лакальныя, кропкавыя, тонкія новаўвядзенні, якія выклікаюць шматкроць большы, сістэмны эфект. Па аналогіі з чалавечым арганізмам – гэта як болевыя і энергетычныя кропкі …

a. Інавацыі ў развіцці працуючых бізнес-сістэм.

b. Распрацоўка новых інавацыйных бізнес-сістэм, бізнес-мадэляў, канцэпцый і парадыгмаў.

c. Сістэмны падыход да любой інавацыйнай дзейнасці.

d. Выкарыстанне ведаў пра універсальныя законы развіцця сістэм для вызначэння кропак найбольш эфектыўнага прымянення намаганняў і атрымання максімальных сістэмных вынікаў і эфектаў.

e. Стварэнне ўмоў, асяроддзя, атмасферы, клімату, глебы і інфраструктуры для генерацыі і каталізацыі распрацоўкі і ўкаранення інавацый.

f. Укараненне і развіццё сістэм устойлівага развіцця бізнес-сістэм.

g. Сістэмныя інавацыі таксама ўяўляюць сабой новыя функцыі шляхам аб’яднання складовых частак радыкальных інавацый новым спосабам.

9. Надсістэмныя інавацыі – гэта новаўвядзенні ў развіццё надсістэм нашых бізнес-сістэм. Усім чыноўнікам, напрыклад, больш бы хацелася, каб падаткаплатнікі плацілі спакойна ўстаноўленыя падаткі і забывалі, што іх канкурэнтаздольнасць у велізарнай ступені залежыць таксама ад таго, на колькі эфектыўна выкарыстоўваюцца іх адлічэнні ў бюджэт і пазабюджэтныя дзяржаўныя фонды. І якой якасці прадстаўляюцца падаткаплатніку ўзамен «бясплатныя» дзяржаўныя паслугі? Наколькі яны канкурэнтаздольныя ў параўнанні з аналагічнымі паслугамі і ўмовамі дзелавой асяроддзя іншых дзяржаў? Калі яны не канкурэнтаздольныя, то ёсць у дадзеным выпадку тры шляхі. Першы шлях самы лёгкі – арганізаваць бізнес або перавесці яго ў тую краіну, у якой дзяржаўныя паслугі канкурэнтаздольней (якасней і танней), у тую дзяржаву, якая клапоціцца аб памяншэнні трансакцыйных выдаткаў і затрат геаграфічнага размяшчэння сваіх падаткаплатнікаў, павышаючы, такім чынам, канкурэнтаздольнасць усіх сваіх прадпрыемстваў на міжнародным і сусветным узроўнях. Другі шлях вельмі церністы, затое ён вельмі патрыятычны – дапамагчы свайму гораду, свайму рэгіёну, сваёй краіне стварыць найбольш спрыяльныя ўмовы для працы і бізнесу і стаць, такім чынам, канкурэнтаздольным гульцом у глабальнай эканоміцы. І трэці шлях гэта шлях – гэта шлях калі не камікадзэ, то дакладна ўжо мазахіста: пабудаваць канкурэнтаздольны ў сусветным маштабе бізнес у горадзе, рэгіёне або краіне з неканкурэнтнымі ўмовамі дзелавой і інавацыйнай асяроддзя. Шанцаў тут вельмі мала, вядома, мала. Але ў гэтым выпадку, для таго каб кампенсаваць недахопы надсістэмы кампаніі, без сістэмных інавацый ужо дакладна не абысціся. Як Вы ведаеце, ёсць мноства прыкладаў тых кампаній, якія ідуць па кожным з гэтых трох шляхоў.

Надсістэмныя інавацыі таксама могуць быць самымі разнастайнымі:

a. Рэгіянальныя інавацыі.

b. Галінавыя інавацыі.

c. Палітычныя інавацыі.

d. Ідэалагічныя інавацыі.

e. Міжнародныя інавацыі.

f. Змена правілаў гульні.

Ідэальным прыкладам найэфектыўнай надсістэмнай інавацыі, з’яўляецца арганізацыя Крамніевай даліны ў ЗША, дзе былі створаны ідэальныя ўмовы і найлепшае спалучэнне фактараў, неабходных для развіцця венчурнага бізнесу. У гэтых умовах вырашчаны тэхналогіі, прадукты, праекты і кампаніі, якія вызначаюць сёння аблічча ўсёй нашай цывілізацыі.


Галоўнае — людзі!

Прыбытак павінен даць больш выдатнае кіраўніцтва справай: паболей мозгу ў вашай працы — мозгу і яшчэ раз мозгу.

Генры Форд

А цяпер мы коратка кранёмся тых момантаў і фактараў у працы бізнес-сістэм, на якія трэба звяртаць асаблівую ўвагу для пошуку найбольш эфектыўных кропак прыкладання намаганняў і прымянення канцэпцыі сістэмных інавацый для развіцця бізнес-сістэм. Такіх момантаў шмат, іх не пералічыць у адным артыкуле. Мы спынімся на адным, але значным. Адзін з самых галоўных фактараў пошуку, распрацоўкі і ўкаранення сістэмных інавацый і развіцця бізнесу – гэта людзі. Афарызмы «Кадры вырашаюць усё!», «Людзі — найважнейшы актыў!», «Людзі – гэта пытанне №1» у самых інавацыйных і канкурэнтаздольных кампаніях свету сталі асноўнымі прынцыпамі ў працы. Па-новаму таксама часта інтэрпрэтуецца формула 4 «P» Marketing-Mix. Яна сёння расшыфроўваецца, як: «People, People, People & People»! І адзначым, што не «Personal», а «People»!

Чаму ў інавацыйнай дзейнасці лідары рынку такое вялікае значэнне надаюць Human Resources і чалавечаму капіталу? Адказ просты. Таму што людзі:

  • Робяць справы, выконваюць працу.
  • Шукаюць ідэі, прымаюць рашэнні.
  • Прад’яўляюць (про) актыўнасць, ініцыятыўнасць.
  • Ствараюць умовы і прыцягваюць рэсурсы.
  • Генеруюць веды, вынаходзяць новае.
  • Бяруць адказнасць, ідуць на рызыку.
  • Уступаюць у камунікацыі і адносіны.
  • Падаюць прыклад, становяцца лідарамі.
  • Прадбачаць будучыню, валодаюць інтуіцыяй.
  • Ствараюць асяроддзе, рыхтуюць глебу і атмасферу.
  • Ствараюць дабаўленую вартасць («думаюць і багатеюць»).
  • Абслугоўваюць кліентаў і адзін аднаго.
  • Прагназуюць, праграмуюць, плануюць.
  • Карыстаюцца, спажываюць, заказваюць.
  • Прадпрымаюць, арганізоўваюць, каардынуюць.
  • Валодаюць воляй, любоўю і мудрасцю.
  • Прад’яўляюць лаяльнасць, раскрываюць здольнасці.

Усё гэта робяць не камп’ютары, не станкі, не грошы, не нерухомасць, а людзі. Менавіта чалавек можа атрымаць крэдыт у банку, менавіта чалавеку давяраюць інвестары, менавіта чалавек вядзе перамовы, менавіта чалавек можа ўлавіць супер-ідэю, менавіта чалавек можа стварыць каманду і ўдыхнуць яе ўдзельнікаў на вялікія подзвігі. Нішто іншае, а толькі чалавек!


Прасунуты мозг – прасунуты бізнес!

Рыба гніе з галавы!

Народная мудрасць

У самым чалавеку таксама ёсць «кропкі прыкладання рычага», фактары для прымянення сістэмных інавацый. Гэта – мысленне чалавека. Яго светапогляд, узровень развіцця свядомасці, вобраз яго мыслення, сістэма яго светапрымання.

Змяніць светапогляд ТОП-менеджара часта бывае цалкам дастаткова, каб сітуацыя ў арганізацыі ці ў кампаніі паступова змянілася кардынальным чынам. Але, што проста парадаксальна, змяніць светапогляд не так ужо лёгка. Перашкаджаюць гэтаму тыя псіхалагічныя фактары, якія ў наступстве прыводзяць да крызісу. Яшчэ задоўга да пачатку апошняга эканамічнага крызісу мы вывеялі для сябе універсальную, вобразную формулу, якая тлумачыць прычыну многіх крызісаў у гісторыі і асобных кампаній, і цэлых краін, і нават імперый.

Па нашай формуле К.Р.І.З.І.С. гэта:

  • Канчатковы (Крытычны, Катастрафічны),
  • Рэзультат (Рубеж)
  • «Ыгнаравання» (ignore)
  • Застою (Закрытасці новаму, Закостянеласці мыслення, «Запоўненасці мозгу», Занослівасці, «Зажэртва» (Заеліся), Зорнай хваробы, Застрывання ў мінулым, «Зацмення» свядомасці, Замкнутасці, Закупорка і Запору ў мазгах),
  • Ініцыяванага (Інкубаванага, Інспіраванага)
  • Самазадаволенасці (Самасцю, Самасупакаеннем, Самавосхваленнем, Самаўдасканаленнем, Самавольствам, Самаўпэўненасцю, Самаізаляцыяй, Самаабманам, Самаразбурэннем, «Стабілізацыяй», Старэннем духу, Стагнацыяй, (о)Станавіцца ў развіцці, Самаўпаеннем, Сужэннем мыслення).

Вы зможаце знайсці велізарную колькасць пацверджанняў гэтай метафарычнай формулы, калі паглядзіце вакол сябе і свайго бізнесу неперадузятым позіркам. Там, дзе незаўважна пачынаецца застой, хутка пачынаецца крызіс. А застой у сваю чаргу выклікаецца часцей за ўсё псіхалагічнымі, а не эканамічнымі фактарамі, фактарамі культуры мыслення, а не фактарамі знешняй рынкавай кан’юнктуры. Пералічым некаторыя з такіх фактараў. Гэта:

  • Вобраз мыслення.
  • Светапогляд.
  • Светаразуменне.
  • Светаасэнсаванне.
  • Светаўспрыманне.
  • Светаадчуванне.
  • Культура мыслення.
  • Глыбінны характар.

Некалькі наглядных прыкладаў. Мы можам доўга і настойліва навучаць сваіх супрацоўнікаў прафесійным навыкам, напрыклад, у галіне маркетынгу. Адпраўляць іх на курсы, стажыроўкі і трэнінгі. Мы можам доўга і настойліва «дрэсаваць» іх у авалоданні неабходнымі кампетэнцыямі ў галіне маркетынгу. Але калі ў чалавека няма, напрыклад, маркетынгавага мыслення, калі ён не кліентаарыентаваны, калі ён не імкнецца да пастаяннага бесперапыннага развіцця, то вядома якая будзе эфектыўнасць прымянення любых інструментаў маркетынгу або развіцця. Калі ж мысленне супрацоўніка нацэлена на развіццё, то ён і сам знойдзе эфектыўныя інструменты і без трэнераў і коўчаў стане майстрам у сваёй справе.

Другі прыклад звязаны з узроўнем уласнікаў бізнесу. Ні для каго не сакрэт, што асноўнай прычынай спрэчак паміж заснавальнікамі з’яўляецца маральнасць, мараль, а значыць светапогляд, які дапускае праяву сквапнасці, хцівасці, несумленнасці, неабгрунтаванай падазронасці, разнастайных страхаў. Так, мы зноў можам убачыць вакол развал добрых прадпрыемстваў, крушэнне выдатных бізнесаў. І прычынай гэтага ў дадзеным выпадку, на жаль, з’яўляецца не складаная эканамічная сітуацыя, а зноў жа мысленне і псіхалогія.


Прыклады сістэмных інавацый

Сапраўдная крыніца багацця і капіталу ў сучасную эпоху – не матэрыяльныя рэчы. Гэта чалавечы мозг і дух.

Так, гэта чалавечы мозг, натхненне, уяўленне і наша вера ў будучыню.

Стыў Форбс

Яркім прыкладам эфектыўнай сістэмнай інавацыі, можа служыць прызначэнне ў 1981 годзе на пасаду выканаўчага дырэктара General Electric Company Джека Уэлча. Тады капіталізацыя фірмы складала 13 млрд. долараў. Да свайго выхаду на пенсію ў 2000 годзе, Джэк Уэлч ператварыў GE у самую вялікую і самую захапляльную кампанію ў свеце з агульнай рынкавай каштоўнасцю ў 500 млрд. долараў! Джэк Уэлч у General Electric сам стаў і прыкладам, і правадніком самых разнастайных сістэмных інавацый усіх відаў, якія зрабілі GE адной з самых канкурэнтаздольных кампаній ва ўсім свеце. Гэта значыць для General Electric прызначэнне Джека Уэлча на пасаду СЕО было эфектыўнай сістэмнай інавацыяй.

Для кампаніі Toyota ўкараненне прынцыпаў бізнесу «Дао Тойота», якія ў наступным сталі ідэалагічным фундаментам TPS (Toyota Production System) і легендарнага беражлівага вытворчасці – гэта таксама сістэмная інавацыя. Калі ў 1887 годзе дваццацігадовы сын ткачоў Сакичи Тойода пачаў майстраваць уласны станок, у вёсцы яго лічылі дзіўным. Але Сакичи толькі што прачытаў кнігу пра вынаходнікаў англічаніна Сэмюэла Смайлза Self Help, «Дапамажы сабе сам». Пра тое, як ніхто не верыў у паравыя машыны Джэймса Ўатта, пра тое, што поспех любога вынаходніка — гэта толькі 5% таленту і 95% намаганняў… Тойоду не спыніць насмешкамі — ён цвёрда вырашыў праславіць сваімі патэнтамі Японію! Каштоўнасці сям’і Тойода, сярод якіх было два асноўныя прынцыпы: «Бесперапыннае ўдасканаленне» і «Павага да людзей» леглі ў аснову ДНК поспеху кампаніі, якая сёння з’яўляецца аўтавытворцам №1 у свеце!

Бацькі-заснавальнікі вялікіх бізнес-імперый і героі-прадпрымальнікі мінулага, ствараючы і ўкараняючы сістэмныя інавацыі, дзейнічалі, у асноўным, інтуітыўна, па наіці. Мы ж сёння валодаем абагульненым вопытам практыкі прымянення сістэмнага падыходу да інавацый. Скарыстацца гэтымі ведамі – значыць скарыстацца значнай наяўнай перавагай!

У макраэканамічным маштабе цудоўным прыкладам укаранення сістэмнай інавацыі для ўсёй краіны з’явілася ўкараненне ў Японіі ў 1950-х гадах прынцыпаў якасці Демінга, якія выявіліся не толькі ў выглядзе «Японскага цуду», але і потым, перамясціўшыся разам з японскімі кампаніямі ў іншыя рэгіёны, дапамаглі ўзляцець ціхаакіянскім тыграм: Паўднёвай Карэі, Сінгапуру, Ганконгу і Тайваню.

Мы шчыра верым, што актыўнае прымяненне ў нашай краіне высокаэфектыўных сістэмных інавацый можа карэнным чынам змяніць расстаноўку сіл на нашых рынках і ў нашых галінах, павялічыўшы канкурэнтаздольнасць, эфектыўнасць, палепшыўшы якасць прадукцыі айчынных вытворцаў.


© Андрэй Жалевіч
www.zhalevich.com