Як быццам на вайне пабываў: як беларус вяртаўся дахаты з Індыі» – так называецца інтэрв’ю, якое даў Андрэй Жалевіч пра свае неверагодныя прыгоды ў Індыі, якое першапачаткова было надрукаваны ў газеце «Аргументы і факты» («АіФ» ад 05/05/2020).
Паліцыянты білі парушальнікаў каранціна палкамі
(Усе фатаздымкі ніжэй з архіва героя / «АіФ»)
«Паліцыя па розных штатах і гарадах Індыі давала ўказанні гаспадарам гатэляў выганяць замежнікаў, асабліва еўрапейцаў, на вуліцу. Выганялі нават з вельмі дарагіх гатэляў. Быў выпадак, калі жанчыну з 6-гадовым дзіцём пешшу давялі да нейкага моста і пакінулі начаваць літаральна пасярод джунгляў».
Не, гэта не сюжэт фільма ці кнігі, гэта рэальнасць, з якой сутыкнуліся некаторыя замежнікі, якія апынуліся ў «закладніках» ў чужой краіне на фоне абмежаванняў з-за пандэміі каранавіруса. Больш месяца беларус Андрэй ЖАЛЕВІЧ спрабаваў дабрацца з Індыі на Радзіму, і вось, нарэшце, ён у Менску. За гэты час у яго кідалі камянямі, пагражалі фізічнай расправай, яго затрымлівала паліцыя, а на адзін дзень ён нават быў нададзены дыпламатычнымі паўнамоцтвамі. Аб сваім шляху дадому Андрэй Жалевіч эксклюзіўна распавёў выданню «АіФ».
«CORONA GO!»
– У Індыі я быў не ў першы раз. На жыццё я зарабляю пісьменніцтвам. Вядома, я не адношу сябе да вялікіх пісьменнікаў, але ў пэўным коле мае працы карыстаюцца папулярнасцю. У канцы кастрычніка, гэта значыць задоўга нават да першай згадкі пра гэты вірус, я прыбыў у Індыю, каб правесці даследаванні і сабраць матэрыял для сваёй новай кнігі пра гэтую краіну.
Здымаў кватэру ў індыйскай сям’і, гаспадары заўсёды былі ветлівымі, дабразычлівымі, часта прапаноўвалі разам павячэраць, частавалі нацыянальнай кухняй. Нічога не прадвяшчала бяды.
Але ж ўсё змянілася, можна сказаць, за адзін дзень. Гэта быў пачатак сакавіка. Па індыйскіх тэлеканалах паказалі сюжэты пра тое, як чалавек памірае ад каранавірусу. Прычым адказнасць за заражэнне «павесілі» на замежнікаў, чамусьці на людзей еўрапейскай знешнасці. Яны сталі ўспрымацца індыйскім грамадствам як нейкая пагроза жыццю.
Індыйскі соцыум пачаў «хварэць» страхам заразіцца ад замежніка. Таму першыя цяжкасці ў замежнікаў пачаліся яшчэ да таго, як сталі уводзіцца каранцінныя меры ў краіне.
Гаспадары маёй кватэры перасталі са мной мець зносіны. Спачатку стрымана, затым пры маім з’яўленні сталі закрывацца хусткамі або зусім хавацца за дзвярыма. Выгнаць яны мяне не маглі, так як я заплаціў за жыллё наперад, але ў дачыненні да мяне пачалася сапраўдная псіхалагічная траўля, мэтай якой было паказаць, што еўрапейцы тут не да спадобы, каб мы, груба кажучы, прыбіраліся адсюль вон. Стаўленне стала грубым, непаважлівым і нават грэблівым.
Напрыклад, аднойчы з сябрамі мы сядзелі ў мяне на балконе і прама на нас зваліўся кавалак цэглы. Потым я даведаўся, што так «віталі» не толькі мяне. Мясцовыя жыхары кідалі ў еўрапейцаў палкі з крыкамі «Corona Go!», Тыкалі пальцамі. Гэта не выдумкі, а рэальнае становішча спраў. Мой сябар, да прыкладу, два дні кульгаў пасля такой сустрэчы.
Індыйскае грамадства – гэта, можна сказаць, краіна трэцяга свету. Вельмі шмат непісьменных і амаль што «дзікіх» людзей. Так, аднаго мясцовага жыхара пачалі біць палкамі паліцыянты. У адказ на гэта ён дастаў меч і адсек паліцэйскаму руку. У Сетцы нават ёсць відэа, як гэта адбывалася.
ХАОС І НЕРАЗБЯРЫХА
Псіхалагічнае напружанне ў індыйскім соцыуме нарастала, але дзяржавай яшчэ не былі прынятыя нейкія абмежавальныя меры. У той жа час у некаторых краінах ужо пачаліся транспартныя праблемы з-за закрыцця межаў. Адначасова з гэтым замежныя турысты ў Індыі сталі перажываць з нагоды сваіх квіткоў: авіякампаніі не апавяшчалі пра якія-небудзь змены, але ж ў той жа момант, калі Расея закрыла мяжу з Беларуссю, пачаўся сапраўдны хаос. Прамых рэгулярных рэйсаў з Індыі ў Беларусь не існуе, многія плануюць свой маршрут менавіта праз маскоўскія аэрапорты.
Рэйсы на той момант не адмянялі, але сесці на іх стала немагчыма. Усе беларускія грамадзяне былі ў рэжыме чакання, спадзяваліся, што Расія адкрые мяжу хоць бы для транзітных пасажыраў. Здаваць квіткі на адзін самалёт і браць на іншы не было ні магчымасці, ні сэнсу, таму што і на яго маглі не пасадзіць. Сітуацыя развівалася імгненна, калі нічога спланаваць, скарэктаваць было немагчыма. Адначасова мы пачулі навіну, што беларускімі ўладамі дадзена ўстаноўка ў самыя кароткія тэрміны даставіць на радзіму ўсіх нашых грамадзян, якія затрымаліся за мяжой.
У Індыі многімі энтузіястамі, у тым ліку мною, яшчэ задоўга да гэтага былі створаны віртуальныя рускамоўныя супольнасці, у якіх грамадзяне краін экс-СССР дзяліліся карыснай інфармацыяй: дзе танней зняць жыллё, у якой краме выгадна купляць прадукты і гэдак далей. Гэтыя чаты спатрэбіліся, калі Амбасада Беларусі аб’явіла аб тым, што збіраецца праводзіць эвакуацыю беларусаў з Індыі і трэба пастарацца праінфармаваць пра гэта як мага больш нашых застрагнутых там грамадзян.
Эвакуацыя планавалася дзесьці 22 сакавіка. Амбасадай было дадзена заданне як мага хутчэй з’ехацца ў адно з двух месцаў эвакуацыі – Дэлі або Гоа. Каб было зразумела, Індыя – даволі вялікая краіна і па тэрыторыі займае плошчу ці ледзь ні як увесь Еўрапейскі Звяз. Дабрацца з адной кропкі краіны ў іншую не так і проста. Часу не было элементарна на тое, каб сабраць свае рэчы.
Каб дабрацца з штата Тамілнад на поўдні Індыі, дзе я пражываў, да Гоа, мне прыйшлося зрабіць перасадку ў горадзе Бангалор. Але, калі я туды прыехаў, квіткоў да Гоа ўжо не было. Прыйшлося даехаць да бліжэйшага да штату Гоа горада Карвар. Агульны шлях на аўтобусе з Тамілнад ў гэты горад заняў каля сутак.
Калі я туды прыехаў, быў уражаны. На вуліцы не было практычна нікога. Заўсёды ажыўленыя вуліцы апынуліся пустымі, усё зачынена і ні воднай жывой душы. Гэта быў першы дзень, калі ўвялі каменданцкі час. Праз некалькі хвілін мяне і маю спадарожніцу з Германіі спынілі паліцыянты з пытаннем, чаму мы парушаем каменданцкі час. Па іх ўказаннях нам прыйшлося здаць аналізы, у паліцыі сфатаграфавалі нас, усе нашы дакументы, нават зрабілі сэлфі з намі.
Паўстала пытанне: куды ісці, калі выходзіць на вуліцу нельга і што наогул рабіць? Дапамагла жанчына-паліцэйскі, якая адвяла нас у нейкае падабенства гасцініцы, дзе мы маглі крыху адпачыць пасля складанага шляху. Калі мы выйшлі з гасцініцы да аўтавакзала, каб даведацца, калі будзе аўтобус, нас зноў спынілі паліцыянты. Ад іх мы даведаліся, што мяжа штата Гоа зачыняецца ў поўнач, і калі мы хочам паспець туды, нам трэба паспяшацца.
«НАМІ НІХТО НЕ ЗАЙМАЕЦЦА»
Таксісты адмаўляліся нас браць, а «спадарожкі» нават ад’язджалі ўбок. Але ў выніку, аб’яднаўшыся з брытанцам, італьянцам і жанчынай з Уганды, мы ўсё ж трапілі на мяжу са штатам Гоа. Але памежнікі нас не пусцілі, патрабуючы медыцынскія даведкі аб тым, што ў нас няма каранавірусу. Даведка была толькі ў немкі, аднак і яе не пусцілі, матываваўшы гэта тым, што даведка не той формы.
У гэты час брытанец патэлефанаваў у амбасаду Яе Вялікасці. Там звязаліся з лекарам, які прыехаў з бліжэйшай бальніцы, і ўсім нам зрабілі медыцынскія даведкі. Але высветлілася, што і гэтыя даведкі не тыя, якія патрэбныя, таму ніхто нас не прапусьціць. Тут дзяўчына з Германіі забілася ў істэрыцы, размахваючы адразу двума даведкамі аб тым, што ў яе няма каранавірусу. «Якога чорта вам яшчэ ад мяне трэба?» – на эмоцыях крычала немка.
Дзіўна, але жаночыя слёзы і істэрыка падзейнічалі, і нас прапусцілі. Так мы трапілі ў Гоа ў 2 гадзіны ночы. Мясцовасць незнаёмая, куды ісці не ведаем, зноў жа таксісты адмаўляюцца нас куды-небудзь везці. Нам усё ж удалося знайсці транспарт, але заплацілі мы за яго ў пяць ці сем разоў больш, чым гэта каштавала ў «мірны» час. Дапамогу з жыллём я знайшоў праз групу рускамоўных грамадзян у Індыі ў мессенджеры і стаў чакаць эвакуацыі, якая павінна была адбыцца на днях.
Але ўжо на заўтра я даведаўся, што эвакуацыйны рэйс па рашэнні беларускага боку адмянілі. У Мінску перадумалі дасылаць за намі самалёт, палічыўшы, што тыя, хто ў дадзены момант знаходзіцца ў Індыі, прыехалі ўжо пасля таго, як пачаліся транспартныя праблемы, маўляў, «хай цяпер там і сядзяць»…
Гэта супала з тым момантам, калі каменданцкі час узмацніўся і паліцэйскія маглі цалкам спакойна біць палкамі тых, хто выходзіў на вуліцу з 9 гадзін раніцы да 9 гадзін вечара. Зачыніліся і ўсе арганізацыі ў горадзе, у тым ліку транспартныя. Ні самалётаў, ні цягнікоў, ні аўтобусаў. Ўсё стаіць. Ва ўсей краіне. Вылятаць з Гоа маглі толькі гуманітарныя барты. Хоць я цяпер ужо ў Мінску, але ведаю, што такі жорсткі каранцінны рэжым у Індыі працягнулі да 3 мая. Аднак няма ніякай гарантыі, што 4 траўня ён не будзе зноў працягнуты {а ў выніку па становішчы на 15 траўня ўжо 2021 году вядома, что каранцін у Індыі працягнуюся ўжо цэлы год і ніхто нават не ведае калі ён яшчэ скончыцца}.
Усе затрымаліся, ніхто не можа паляцець. Паўсталі складанасці з харчаваннем. Не працуе нічога, нікуды нельга выйсці. Адначасова нашым консулам было сказана, што, магчыма, эвакуацыі прыйдзецца чакаць ад некалькіх тыдняў да некалькіх месяцаў, таму што, паводле яго слоў, намі ў Мінску ніхто не займаецца.
«БЕЗ ПЕРАПЫНКУ НАПАМІНАЦЬ ПРА СЯБЕ»
Мы атрымалі заданне ці, лепш сказаць, параду ад амбасады рыхтаваць у Гоа нешта накшталт базы калектыўнага пражывання (~выжывання), каб забяспечыць дахам над галавой ўсіх беларусаў, хто у гэтым мае патрэбу.
Справа ў тым, што паліцыя па розных штатах і гарадах давала ўказанні гаспадарам гатэляў выганяць замежнікаў, асабліва еўрапейцаў, на вуліцу.
Выганялі ўначы нават з вельмі дарагіх гатэляў, бацькоў з дзецьмі, старых і давалі гадзіну на тое, каб пакінуць горад. Ведаю выпадак, калі жанчыну з 6-гадовым дзіцём (худенькай дзячынкай) выгналі на вуліцу, пешшу давялі да нейкага моста і пакінулі начаваць літаральна пасярод джунгляў. Якіх толькі гісторый людзі не распавядалі. Хтосьці застаўся без сувязі, хтосьці – без грошай, хтосьці быў на мяжы выжывання і бамжаваў. Гэта не пустыя словы. Людзі былі разгубленыя.
Энтузіястамі было прынята рашэнне праз СМІ і сацыяльныя сеткі нагадаць пра сябе беларускім уладам, пра тое, што нам патрэбна дапамога. Інфармацыя ў выніку дайшла да тых, да каго было трэба. Але яна ўразіла не зусім тую мэту, якую мы планавалі. Яна, можна сказаць, «адтрэкашэціла» па амбасадах Індыі ў рускамоўных краінах. Там занерваваліся. Бо коронавірус калісьці скончыцца, а турысты пасля такіх гісторый больш не паедуць у Індыю…
Гэтай інфармацыйнай і PR-працай займаўся ў асноўным я, так як у мяне быў у гэтым досвед. Скажу шчыра, што ў я мяне ні ў якім разе не было такой мэты, каб нашкодзіць іміджу Індыі. Мая задача была дапамагчы тым беларусам, якія апынуліся ў «закладніках» ў чужой краіне і прасігналіць пра гэта беларускім уладам. Але я і мае, можна сказаць, калегі па няшчасці сваёй працай і публікацыямі ў СМІ «паказытаў» індыйскае МЗС, і паступова сітуацыя пачала паляпшацца. МЗС Індыі даў пэўныя сігналы ў іншыя ўрадавыя ўстановы краіны, і паступова на дзяржаўным узроўні пачалі прымаць пастановы аб тым, каб змякчыць сітуацыю для замежнікаў. Напрыклад, заканадаўча забаранілі выганяць замежнікаў з гасцініц. Гэта ўжо было вялікай падмогай.
Пасля гэтага з Індыі эвакуіравалі каля 60 арганізаваных беларускіх турыстаў, якія прыехалі ў краіну па пуцёўцы. Але за тых, хто прыляцеў у краіну самастойна, потым зноў як бы забыліся. Нас як быццам няма. Зноў прыходзілася літаральна крычаць і нагадваць пра сябе праз усе магчымыя СМІ і сацсеткі. Сітуацыя паўтарылася ў пачатку красавіка, калі частку беларусаў эвакуіравалі з Дэлі, у СМІ з’явілася інфармацыя, што вось зараз сапраўды ўсё добра, а пра тых, хто чакае эвакуацыі ў Гоа, зноў забыліся. Зноў трэба было заяўляць пра сябе. І зноў праблемы, якія ўжо, як гэта ні парадаксальна гучыць, сталі штодзённымі, як само сабой разумеецца.
Варта адзначыць, што на той момант былі складанасці з харчаваннем. З ежы была толькі аўсянка, якую я ўзяў з сабой, как «перакусіць перад вылятам», а ваду пілі з-пад крана. Жыццё крыху наладжвалася, калі спалі паліцыянты. Звычайна гэта было раніцай. Але выходзілі на вуліцу на свой страх і рызыку. Былі перабоі з сувяззю і інтэрнэтам, які ў тых умовах быў ня раскошай, а неабходнасцю.
«ІНШЫХ ВАРЫЯНТАЎ НЯМА»
У выніку мы дамагліся рэйса з Гоа, але не бясплатнага, як было да гэтага, а за суму каля $750! Гэта вельмі шмат у параўнанні з той коштам, за якую вывозілі сваіх грамадзян іншыя краіны, гэта не кошт гуманітарнага эвакуацыйнага рэйса. Напрыклад, расейцаў вывозілі за 100 еўра. Для людзей шок! Для параўнання, у Індыі за $750 у «мірны» час можна было жыць паўгода, для чаго шмат хто туды ў прынцыпе і едзе. Таму не ўсе пагадзіліся ляцець па такому кошту, а хтосьці проста пабаяўся, што не зможа выплаціць такую суму за квіткі, хоць і давалася растэрміноўка. Але былі і тыя, хто быў удзячны і за гэтую магчымасць, абы патрапіць дадому, таму што іншых варыянтаў няма.
Зноў жа, праблема: каб запоўніць самалёт даводзілася шукаць яшчэ людзей: расейцаў, украінцаў, іншых замежнікаў, інакш выніковы кошт эвакуацыі для кожнага пасажыра ўзрос бы да $1200! Прытым што некаторыя людзі заплацілі за трансфер да аэрапорта ледзь не столькі ж, колькі каштуе білет на самалёт.
Зараз у Індыі яшчэ засталіся беларускія грамадзяне. Але гэта ў большай ступені не тыя, хто мае патрэбу ў тэрміновай транспартоўцы ў Беларусь. У асноўным гэта людзі, якія там пастаянна працуюць або вучацца.
Некаторыя наўмысна не захацелі вяртацца ў Беларусь і вырашылі перачакаць каранцін у Індыі. Гэтаму можна даць некалькі тлумачэнняў: хтосьці паддаўся паніцы на фоне таго, як развіваецца сітуацыя з захворваннем коронавірусам ў нашай краіне і пабаяліся вяртацца. А хтосьці застаўся чыста з эканамічнага складніка. Хоць і рызык ў дадзены момант там вельмі шмат, гэтага нельга адмаўляць. Кожны зыходзіў са сваіх асабістых меркаванняў, прымаючы рашэнне, сітуацыі розныя.
«ЯК У КАМПУТАРНАЙ ГУЛЬНІ»
Зараз я нарэшце-то дома, праходжу 14-дзённы карантын як чалавек, які прыбыў з-за мяжы. Скажу шчыра, гэты месяц даўся мне так, быццам на вайне пабываў. Даводзілася вырашаць чужыя пытанні, займацца чужымі праблемамі. Мяне нават на час надзялілі дыпламатычнымі паўнамоцтвамі ад Амбасады Беларусі ў Індыіі!
Але ж я ніколі не забуду падзякі тых людзей і іх сваякоў, якія шмат у чым дзякуючы мне трапілі на Радзіму. Да прыкладу, мне прыйшоў ліст ад маладога чалавека ўкраінскай спявачкі, якая таксама ляцела са мной у Беларусь адным рэйсам. Такіх шчырых слоў падзякі я мала ад каго чуў у сваім жыцці.
Але ў той жа час на мяне абвальваўся шквал крытыкі, бруду, абраз. Людзі патрабавалі ад мяне, як ад прыватнай асобы, бясплатных білетаў дадому і нават пагражалі фізічнай расправай. Гэта было недарэчна. Вось уявіце, вы прыляцелі на адпачынак, затрымаліся там, дапамагаеце ў вырашэнні праблем іншых людзей і вас жа абвінавачваюць ва ўсіх няшчасцях. Наведвалі думкі, а ці трэба мне ўсё гэта, навошта я камусьці дапамагаю?
Скажу, што ў асноўным суайчыннікі, а таксама рускія, украінцы, апынуўшыся разам у складанай сітуацыі, з’ядналіся, як маглі дапамагалі адзін аднаму. Ніколі не забуду, як прайшоў мой дзень нараджэння на Гоа. Чалавек, з якім мы ніколі не бачыліся, размаўлялі толькі ў мессенджеры, раптам знаходзіць мяне і прывозіць цэлы пакет гародніны, садавіны, булачак. Дзе ён наогул гэта расстараўся? Такія моманты застаюцца ў памяці на ўсё жыццё.
Але былі і тыя, хто спрабаваў зарабіць адзін на адным. Тут вылазіць вонкі тое, што раней старанна хавалася: прыхаваная агрэсія, крывадушнасць. Прашу прабачэння за выраз, саплівая дзяўчынка ў гэтай сітуацыі праяўляе сапраўдныя лідэрскія якасці, а здаровы мужык становіцца пасіўным да ўсяго таго, што адбываецца.
Адчаю ў мяне за гэты час практычна ніколі не было. Але былі рызыкоўныя сітуацыі, калі знаходзішся як быццам у кампутарнай гульні і стараешся прыняць правільнае рашэнне. У стрэсе свядомасць трохі прытупляецца. Праблемаў было так шмат, што яны перасталі здавацца нейкімі страшнымі. Тыя праблемы, якія ў мяне былі раней, здаваліся такімі смешнымі і нязначнымі. Думаеш, чаму я тады так хваляваўся, бо ўсё было добра.
Была крыўда ў большай ступені на дзяржаву. Я разумеў, што ніхто нам нічога не павінен. Нас ніхто сілком не прывёз у Індыю. Але было вельмі шмат думак пра тое, чаму такая абыякавасць… Зразумеў, што на дзяржаву спадзявацца ў выпадку небяспекі можна далёка не заўсёды. Простая ісціна: у першую чаргу трэба спадзявацца на самога сябе. Але было столькі словаў падтрымкі ад сяброў і нават з боку знаёмых, з якімі мы так даўно не мелі ніякіх зносін і нават забыліся адно пра аднаго. Гэта вельмі каштоўна.
«УСЁ САМАЕ НАЙЛЕПШАЕ Я АДТУЛЬ УЖО ЎЗЯЎ…»
Індыя прывабная сваёй гісторыяй, храмамі, архітэктурай, традыцыямі, культурай. Вельмі шмат фактараў, якія вабяць турыстаў у Індыю.
Ўзровень жыцця там у асноўным вельмі нізкі. Калі ўзяць нашага звычайнага вясковага чалавека, то большай частцы насельніцтва Індыі пра такі ўзровень жыцця, як самай беднай беларускай вёсцы, даводзіцца толькі марыць. У іх зарплата ў асноўным складае $50-100. Сярэдні заробак у Індыі – $60. З іншага боку, ім не патрабуецца ацяпляць домоў, не трэба шмат адзення, харчаванне ў іх таннае. Узровень даходаў нізкі, але і выдаткаў не так шмат, калі не купляць дарагія мабільныя тэлефоны і кампутары.
Турысты, якія прылятаюць у Індыю з Беларусі, вельмі розныя. Хтосьці купіў тур у агенцтве на некалькі тыдняў і прыляцеў проста адпачыць. У іх сапраўды ёсць грошы, і яны не бядуюць. Ёсць і іншая катэгорыя людзей, якія прыехалі ў Індыю на лячэнне або рэабілітацыю. У асноўным яны, груба кажучы, сапраўды прыязджаюць на апошнія грошы, камусьці паездку спансуюць сваякі.
Ёсць і тыя турысты, якія ляцяць у Індыю самастойна, без паслуг турагенцтваў. Да коронавірусу гэта было адносна даступна з вылетам з Масквы.
Ці паеду я яшчэ раз у Індыю, гэта для мяне вялікае пытанне. За гэты месяц шмат разоў заракаўся, што больш нагою не ступлю туды, у наркаманскі Гоа дык дакладна. Але цяпер, апынуўшыся дома, эмоцыі ўлягліся. Як складзецца жыццё, не ведаю. Магчыма, давядзецца зноў апынуцца там, але, думаю, не надта хутка. Мне здаецца, што усё самае найлепшае адтуль я ўжо ўзяў…
Гэта пераклад на беларускую мову інтэрв’ю, якое даў Андрэй Жалевіч пра свае неверагодныя прыгоды ў Індыі, якое першапачаткова было надрукаваны ў газеце «Аргументы і факты» (05/05/2020).